Urineweginfecties

Infecties van de urinewegen worden veroorzaakt door bacteriën uit de darmflora. In meer dan 90% van de gevallen gaat het om een enkele bacteriesoort. Escherichia coli is de meest voorkomende verwekker, zowel bij ongecompliceerde als bij gecompliceerde urineweginfecties. Daarnaast kunnen meerdere bacteriesoorten voorkomen, met name bij recidiverende en/of gecompliceerde infecties. Het gaat dan vaak om andere gram-negatieve staven, gram-positieve kokken of gisten. Het begrip 'urineweginfecties' omvat verschillende klinische beelden, waaronder uretritis, cystitis, pyelonefritis, prostatitis. Bij cystitis kan er sprake zijn van een ongecompliceerde of gecompliceerde infectie. Je spreekt van gecompliceerde urineweginfectie indien er sprake is van weefselinvasie Voor uretritis verwijzen we naar SOA of de ziekteverwekkers Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae, en Mycoplasma genitalium.

Verwekker

De meest voorkomende verwekker is E.coli. Andere frequent voorkomende verwekkers zijn onder andere Klebsiella species, Proteus mirabilis, Staphyloccus saphrophyticus, andere grampositieve bacteriën.

Epidemiologie

In onderstaande tabel staan de prevalentie van urineweginfecties, de man/vrouw-ratio en de belangrijkste risicofactoren per leeftijdsgroep.

Risicofactoren van urineweginfecties naar leeftijdsgroep

LEEFTIJD	VROUWEN		MANNEN
	PREVALENTIE	RISICOFACTOREN	PREVALENTIE	RISICOFACTOREN
< 1	1%	congenitale afwijkingen urinewegen	1%	congenitale afwijkingen urinewegen
1-5	4-5%	congenitale afwijkingen vesico-ureterale reflux* blaasfunctiestoornissen	1%	congenitale afwijkingen urinewegen
6-15	4-5%	vesico-ureterale reflux*	0,5%	geen
16-35	20%	seksuele acitiviteit zwangerschap	0,5%	homoseksualiteit
36-65	35%	gynaecologische operaties	20%	prostaathypertrofie chronische prostatitis
> 65	40%	idem, plus incontinentie en/of verblijfskatheter	35%	idem, plus incontinentie en/of verblijfskatheter

* Bij meisjes komt vesico-uretrale reflux twee keer zo vaak voor als bji jongens. Bij vesico-uretrale reflux is de familieanamnese van belang: de incidentie van vesico-uretrale reflux bij broertjes en zusjes van kinderen met reflux is 30-45%.

Incubatietijd

Vanwege het verschil kolonisatie versus infectie is het moeilijk een incubatieperiode vast te stellen.

Ziektebeeld

De meeste urineweginfecties ontstaan doordat bacteriën die de distale urethra of de vagina koloniseren, toegang krijgen tot de blaas en zich daar vermenigvuldigen. Daarnaast kunnen ook stenen of een focus in de nieren of de prostaat herinfecties veroorzaken. De hoge prevalentie van urineweginfecties bij seksueel actieve vrouwen wordt deels verklaard door de relatief korte vrouwelijke urethra. Hierdoor kunnen bacteriën die de distale urethra koloniseren na urethra massage gemakkelijk de blaas bereiken. Daarnaast speelt bij de vrouw de relatief korte afstand tussen de urethra en het rectum een rol.

De normale bacteriële flora (lactobacillen, Staphylococcus epidermidis en corynebacteriën) bemoeilijkt kolonisatie van het peri-urethrale gebied en de vagina met gram-negatieve staven. Wanneer deze normale flora wordt verstoord, vindt kolonisatie met gram-negatieve staven gemakkelijk plaats. Bijvoorbeeld door gebruik van antibiotica, spermicide middelen of door een verminderde oestrogeenproductie bij vrouwen op oudere leeftijd.

Het begrip 'urineweginfecties' omvat verschillende klinische beelden, zoals cystitis (blaasonsteking), prostatitis en pyelonefritis. Bij pyelonefritis en prostatitis is er sprake van weefselinvasie. Dit gaat vaak gepaard met koorts en in sommige gevallen met tekenen van sepsis.

Daarnaast kan er spraken zijn van asymptomatische bacteriurie. Indien er geen klachten zijn is over het algemeen geen behandeling geïndiceerd. Echter bij zwangeren dient dit altijd behandeld te worden aangezien dit kan leiden tot een gecompliceerde urineweginfectie en/of vroeggeboorte. Bij kinderen dient men (indien het een representatieve kweek beterft)bij een bedacht te zijn op anatomische afwijkingen of seksueel misbruik.

Urinekweek

Materiaal: Urine in urinecontainer

Interpretatie /toelichting resultaten

Resultaten die elk afzonderlijk pleiten voor een urineweginfectie:

kiemgetal > 104
gram-preparaat: verscheidene of veel gram-negatieve staven en/of gram-positieve kokken
gram-preparaat: verscheidene of veel leukocyten (uitgezonderd postoperatief, kort na antimicrobiële therapie, bij poliepen en tumoren)
kweek: één bacteriesoort (reincultuur)

Resultaten die elk afzonderlijk pleiten voor een verontreiniging:

gram-preparaat: verscheidene of veel mengflora en/of plaveisel epitheel cellen
kweek: > 3 bacteriesoorten

Link naar therapie advies in Regionaal Formularium:

Interessante links:

Update: 15-03-2023

Terug naar het overzicht Urineweginfecties

Ziektebeelden ‘Urinewegen’