Verwekker
Legionella zijn coccoïde staafjes, die slecht kleuren zodat zij in het Gram-preparaat nauwelijks zijn te zien. Legionairsziekte wordt veroorzaakt door Legionella-soorten, waarvan Legionella pneumophila veruit de belangrijkste is. Men onderscheidt thans binnen Legionella pneumophila 15 serogroepen, waarvan serotype 1 in 80% van de Legionella-pneumonieën kan worden aangetoond.
Epidemiologie
Legionella-infecties worden in het algemeen geassocieerd met diverse watersystemen, zoals douches, koeltorens, whirlpools, luchtbevochtigers. Legionellaceae komen algemeen voor in waterige milieus en vochtige bodem. Legionella kan onder andere worden aangetroffen in zoet oppervlaktewater en (pot)aarde. Jaarlijks worden er ongeveer 400 gevallen van legionella pneumonie gemeld bij de GGD-en die opgelopen zijn in Nederland. In de afgelopen jaren zijn 25-30% van de gemelde legionellose zijn opgelopen in het buitenland.
Incubatietijd
De incubatieperiode duurt 2 tot 19 dagen (meestal 5 tot 6 dagen). In 85% van de gevallen beginnen de ziekteverschijnselen binnen 10 dagen na blootstelling en in 95% van de gevallen binnen 14 dagen.Legionellaceae komen algemeen voor in waterige milieus en vochtige bodem. Legionella kan onder andere worden aangetroffen in zoet oppervlaktewater en (pot)aarde. Besmetting geschiedt meestal door inademing van aerosolen van besmet water. Besmetting van mens op mens is niet aangetoond.
Ziektebeeld
Het meest bekende klinisch beeld is de legionellapneumonie (veteranenziekte). De ziekte gaat vaak gepaard met een niet productieve hoest en pijn op de borst. Klachten die hierbij vaker voorkomen zijn neuropsychologische stoornissen(hoofdpijn, lethargie, verwardheid), diarree en misselijkheid en/of braken.
Pontiac fever bestaat uit acute griepachtige verschijnselen (koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn, algehele malaise. Hierbij zijn er GEEN tekenen van een longontsteking.
PCR (Polymerase chain reaction)
Voor betrouwbare PCR diagnostiek Legionella gaat de voorkeur uit naar diep respiratoir materiaal (sputum, BAL); een keeluitstrijk is onvoldoende sensitief.
Kweek
Legionella kan gekweekt worden uit sputum, bronchiaal secreet of lavagevloeistof (BAL). Op het aanvraagformulier duidelijk vermelden dat kweek op Legionella verlangd wordt omdat speciale voedingsbodems nodig zijn. De groei is traag: het kweekresultaat is pas na 4-5 dagen te verwachten. Na biochemische determinatie kan met behulp van specifieke antisera de serogroep van de geïdentificeerde kolonies worden bepaald, wat vooral van epidemiologisch belang is. In dat kader kunnen isolaten nog nader onderscheiden worden door gebruik te maken van moleculaire technieken.
Urine-antigeentest-Legionella urinesneltest
Testprincipe berust op het aantonen van legionella-antigeen in de urine. Deze test heeft alleen bij ernstige Legionella-pneumoniën (serotype 1), waarvoor ziekenhuisopname sterk geïndiceerd is, een hoge sensitiviteit. Binnen de huisartsenpopulatie heeft deze test dan ook een zeer geringe waarde.
Serologie
Bij het doormaken van een legionella-infectie worden antistoffen gevormd die na enkele weken aantoonbaar zijn. Voor het aantonen van seroconversie serumpaar inzenden waarvan het tweede monster ten minste 3 weken na de eerste ziektedag is afgenomen.
Link naar therapie advies in Regionaal Formularium
Legionella is een meldingsplichtige ziekte groep C. Het laboratorium en de arts melden een geval van legionellapneumonie binnen aan de GGD. GGD zal bronopsporing verrichten.