Verwekker
Entamoeba histolytica is een potentieel pathogene amoebe (parasiet) die amoebiasis kan veroorzaken. In het genus Entamoeba komen ook diverse apathogene soorten voor, waaronder Entamoeba coli, Entamoeba hartmanni en Entamoeba dispar.
Infectie met Entamoeba histolytica vindt plaats via feco-oraal contact: door ingestie van cysten van de parasiet via met feces gecontamineerd water, voedsel of aarde. Deze cysten komen oorspronkelijk van een ander geïnfecteerd persoon (indirecte overdracht). Directe overdracht van mens op mens via seksueel contact is ook beschreven.
Epidemiologie
In (sub)tropische landen komen infecties met Entamoeba histolytica frequent voor, maar de prevalentie in Nederland is laag. Jaarlijks ontwikkelen wereldwijd 40-50 miljoen mensen amoebiasis, waarvan 40.000-100.000 mensen overlijden.
Reizigers en personen afkomstig uit gebieden waar Entamoeba histolytica voorkomt lopen risico op infectie.
Incubatietijd
Deze bedraagt gemiddeld genomen 2 tot 4 weken, met een spreiding van enkele dagen tot jaren (!).
Ziektebeeld & complicaties
Er bestaan diverse klinische beelden van amoebiasis. Negentig procent van de met Entamoeba histolytica geïnfecteerde personen is asymptomatisch drager en slechts 10% ontwikkelt klinische symptomen.
Amoebendysenterie wordt gekenmerkt door hevige buikpijn in combinatie met diarree waar bloed en slijm bijzit. Dit gaat in een derde van de gevallen gepaard met koorts.
Extra-intestinale amoebiasis kan ontstaan wanneer Entamoeba histolytica amoeben via de darmwand de bloedbaan bereiken en naar andere organen worden getransporteerd. Een bekende locatie is de lever, waar een “amoebenleverabces” kan ontstaan. Patiënten zijn vaak acuut ziek met hoge koorts, (druk)pijn rechtsboven in de buik en leukocytose. Eosinofilie is vaak afwezig.
Een amoeboom is een zeldzame complicatie van infectie met Entamoeba histolytica. In dit geval vindt een chronische ontstekingsreactie plaats rondom de parasiet met als gevolg een langzaam groeiende granulomateuze massa in de wand van het colon.
Microscopie
Diagnostiek door middel van moleculaire technieken is sensitiever, dus wordt microscopie nauwelijks meer verricht.
Microscopie kan plaatsvinden op verse en gefixeerde feces.
Wanneer er sprake is van amoebendysenterie dan kunnen in verse feces Entamoeba histolytica amoeben (trofozoïeten) worden aangetroffen die rode bloedcellen hebben gefagocyteerd. De verse feces dient binnen een uur na productie te worden bekeken onder de microscoop.
Vaak is de tijd vanaf monsterafname tot laboratoriumonderzoek langer dan een uur. In dit geval kan de feces na afname worden gefixeerd in SAF-fixatief. In het laboratorium wordt vervolgens in de gefixeerde feces gezocht naar Entamoeba histolytica cysten, welke zowel bij asymptomatische dragers als bij klinisch zieke patiënten kunnen worden aangetoond. Nadeel van deze methode is dat er geen onderscheid kan worden gemaakt tussen cysten van Entamoeba histolytica en de niet-pathogene Entamoeba dispar. Aanvullende moleculaire diagnostiek is dus noodzakelijk.
Serologie
Serologische testen worden voornamelijk toegepast indien er een verdenking is op een leverabces. Hierbij zijn soms geen parasieten in de ontlasting te vinden, terwijl er wel specifieke antilichamen tegen Entamoeba histolytica in het bloed kunnen worden aangetoond. En nadeel van de beschikbare ELISA-technieken en agglutinatietests is dat deze lang positief blijven na behandeling.
Antigeendetectie
Antigeentesten kunnen alleen verricht worden op ongefixeerde feces, waarbij de sensitiviteit van de test afneemt naar mate de feces ouder wordt. Deze testen worden in onze setting niet gebruikt.
Moleculaire diagnostiek
Moleculair onderzoek waarbij d.m.v. een PCR-methode DNA van Entamoeba histolytica in feces of ander patiëntenmateriaal wordt aangetoond, is de diagnostische test van voorkeur. Deze methode is zeer sensitief en specifiek.
Therapie
Link naar therapie advies in Regionaal Formularium
Asymptomatisch cystendrager
Er is discussie of behandeling bij asymptomatisch dragerschap geïndiceerd is. Indien behandeling gewenst is dan dient dit te gebeuren met een contactamoebicide middel.
Extra-intestinale amoebiasis (amoebenleverabces)
Hierbij is in sommige gevallen is aspiratie geïndiceerd. Verdere behandeling zoals beschreven bij amoebendysenterie.
Voor meer informatie zie Therapierichtlijn parasitaire infecties 2016
Preventie
Na toiletgebruik, na het verschonen van luiers en voordat voedsel wordt bereid, dienen handen goed te worden gewassen met water en zeep.
In landen waar de hygiëne minder goed is dan in Nederland wordt geadviseerd om groente en fruit te koken, te schillen of te reinigen met schoon, gekookt water of mineraalwater.